ترویج آینده‌پژوهی حاصل همکاری همه‌جانبه گروه‌های درگیر در این حوزه است. اما یکی از مشکلات این راه، روحیه بخش‌نگری و عدم کار جمعی است که باید به طور جدی با کار فرهنگی، و جلب اعتماد کلیه عوامل درگیر، این مشکل را مرتفع ساخت تا فعالیت هماهنگ و منسجم همه عوامل تقویت شود.
اختصاصی/ افق آینده پژوهی راهبردی– امروزه لزوم بهره‌گیری از دانش کاربردی آینده‌پژوهی به‌عنوان علم و هنر کشف آینده و شکل بخشیدن به دنیای فردا بر همگان روشن شده است. اما آینده‌پژوهی یک دانش نوظهور است و تاکنون گسترش چندانی در کشور نیافته و آشنایی عمومی با آن بسیار محدود است، بنابراین این دانش برای رسیدن به جایگاه واقعی خود به ایجاد و تقویت زیرساخت‌های فکری-فرهنگی در سطح جامعه نیاز مبرمی دارد.
آشنا کردن جامعه و اقشار مختلف آن با روحیه و فرهنگ آینده‌اندیشی و آینده‌سازی، بستری مناسب برای فعالیت هماهنگ و منسجم در کلیه سطوح را، برای توسعه کشور با سرعت و قدرت ایجاد می‌کند. لازمه تحقق این امر جلب همراهی گروه‌های مختلف درگیر و کسب و اشاعه آخرین یافته‌های دانش و معرفت آینده‌پژوهی در سطوح مختلف جامعه است. آنگاه از طریق برانگیختن غرور ملی در یکایک افراد، جلب همکاری همه‌جانبه گروه‌های مختلف در ساختن آینده مطلوب، زیرساخت‌های فکری-فرهنگی موردنیاز برای توسعه و تعالی کشور فراهم شده و نقش هر فرد و حتی آیندگان در این حرکت ملی تعیین می‌شود.
پیشرفت‌های سرسام‌آور علوم و فناوری‌ها و وجود رقابت گسترده برای کسب قدرت و ثروت، جهان امروز را به‌گونه‌ای شکل بخشیده که برای بقا در مسیر رسیدن به موفقیت‌ها، چه در مقیاس فردی و چه در مقیاس ملی و جهانی ناگزیر باید به آینده، توجه ویژه داشت تا در برابر قدرت‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی از غافلگیری جلوگیری شود.
توجه به آینده، از ضرورت‌های اساسی هر تفکر راهبردی و هر رهبری سیاسی، فرهنگی و اجتماعی است. داشتن تصویری روشن از آینده، ضمن آن‌که نمای شفافی از مسیر بلندمدت ترسیم می‌کند و این امکان را فراهم می‌آورد که نیروها و عوامل تأثیرگذار بر آینده را به‌گونه‌ای مدیریت کرد که آینده به شکلی مطلوب رقم بخورد، از این رو است که پژوهش درباره آینده، ابزاری برای معماری آینده مطلوب به شمار می‌رود.
آینده‌پژوهی به مثابه یک دانش نوظهور در مسیر سرعت بخشیدن به شکوفایی کشور به زیرساخت‌های فکری- فرهنگی در سطح جامعه نیازمند است. لازمه این کار شناخت مناسب از شرایط علمی، فرهنگی، مذهبی و اقتصادی جامعه است تا ضرورت این دانش کاربردی برای اقشار مختلف تبیین گشته و ملت با آن انس و سازگاری کافی پیدا کنند. آنگاه آینده‌پژوهی از طریق خلق و گسترش فرهنگ امید و ترویج روحیه و نگرش آینده‌اندیشی، فرصت‌آفرینی و آینده‌سازی خواهد توانست افراد، گروه‌ها و سازمان‌های مختلف را در مسیر تعالی و پیشرفت از قابلیت‌های ویژه آینده‌اندیشی برخوردار سازد.
این در حالی است که توجه به آینده هم از بعد عقلی و هم از جنبه شرعی در ادبیات علم و دین مسلمانان، جایگاه والایی دارد که متأسفانه به دلیل توجه ناکافی به ابعاد روش‌شناختی آن، توفیق آکادمیک در ایران نیافته و هم‌اکنون از این لحاظ در جایگاه جهانی، موقعیت بایسته ایران را ندارد، و باید به نحو شایسته زیرساخت‌های فرهنگی آن را تأمین کرد.
با توجه به مأموریت ملی ترویج آینده‌پژوهی، همواره باید توجه ویژه‌ای به رعایت محدودیت‌ها داشت؛ از جمله می‌توان از حساسیت‌های خارجی، عدم ایجاد انتظار بی‌مورد در جامعه، و اختلاف بین گروه‌ها و سازمان‌های مختلف درگیر نام برد. پشتوانه فعالیت‌های ترویجی در حوزههای تخصصی، کار فکری، تحلیل‌گری و پژوهش است و نباید فعالیت‌ها به آموزش و انتقال اطلاعات محدود شود، بلکه باید بر فعالیت‌های فکری-تحلیلی عمیق تکیه داشت. از سوی دیگر آینده‌پژوهی یک دانش نوظهور است و آشنایی عمومی با آن بسیار محدود است. بنابراین کلیه فعالیت‌ها در امر ترویج آینده‌پژوهی باید مبتنی بر خلاقیت و برخوردار از ویژگی‌های نوآوری علمی و اجرایی باشد. انجام فعالیت‌هایی که از کیفیت و اثربخشی مناسبی برخوردار نباشند، کلیه برنامه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهند و ممکن است کسب نتایج لازم را دور از دسترس قرار دهند.
اولویت فعالیت‌ها در زمینه پیشبرد اهداف باید جلب همکاری سازمان‌ها و گروه‌های مختلف جامعه باشد که به نوعی در حوزههای مختلف آینده‌پژوهی فعالیت می‌کنند، ترویج آینده‌پژوهی حاصل همکاری همه‌جانبه گروه‌های درگیر در این حوزه است. اما یکی از مشکلات این راه، روحیه بخش‌نگری و عدم کار جمعی است که باید به طور جدی با کار فرهنگی، و جلب اعتماد کلیه عوامل درگیر، این مشکل را مرتفع ساخت تا فعالیت هماهنگ و منسجم همه عوامل تقویت شود.
تنوع روش‌ها و تحول پیام‌ها گستردگی مخاطبان و عدم آشنایی اولیه آنان با مفاهیم آینده‌پژوهی، این امر را واجب می‌سازد که در مقاطع زمانی مختلف، اولویت و شیوه‌های منطقی رساندن پیام‌ها با شرایط، تغییر یابد؛ توجه به نیازها و انطباق روش‌ها بر شرایط مخاطبان، اثربخشی فعالیت در این زمینه را به شدت افزایش خواهد داد. در تمامی فعالیت‌های ترویجی و فرهنگ‌سازی، باید علاوه بر توجه ویژه به کیفیت و تضمین اثربخشی، حصول نتیجه دلخواه را جدی گرفته و در هر کاری تا کسب نتیجه، کوشش لازم را به کار برد.
آینده‌پژوهی، ملازم با آینده‌اندیشی و توجه مسؤلانه به زندگی نسل‌های آینده و فرجام ملت است. آینده‌اندیشی به معنای درک این حقیقت است که ما امروز را از گذشتگان به ارث نبرده‌ایم، بلکه آن را برای ساختن از آیندگان وام گرفته‌ایم. با این دیدگاه در جامعه، بسط معرفت و دانش آینده‌پژوهی، کیفیت کلی و تفکر جمعی را به نحو چشمگیری بهبود می‌بخشد و زمینه را برای ظهور هر چه گسترده‌تر فرهنگ امید بر پایه ارزش‌های فردی و ملی مهیا می‌سازد. در دنیای امروز که محور رقابت‌های جهانی، رقابت‌های فرهنگی است، اهمیت فرهنگ امید به عنوان بزرگترین سرمایه اجتماعی جامعه بیش از پیش آشکار می‌شود.
از سوی دیگر، توسعه و گسترش دانش آینده‌پژوهی به ایجاد و تقویت زیرساخت‌های فکری- فرهنگی نیاز دارد تا بتوان پشتیبانی مطلوبی از مطالعات ژرف و همه‌سویه در حوزههای گوناگون جامعه ایجاد کرد. بنابراین در وضع کنونی، مهم‌ترین رسالت آینده‌پژوهان، ترویج آینده‌پژوهی در میان همه اقشار جامعه است به‌طوری که یکایک افراد با ویژگی‌ها و کاربردهای آن آشنا شده و به این باور برسند که از طریق توجه به آینده، می‌توان آینده را به‌گونه‌ای هوشمندانه برپا کرد.
یکی از دستاوردهای کلیدی ترویج آینده‌پژوهی، چشاندن طعم پیشرفت‌های ملی حاصل از آینده‌اندیشی و توجه به مقوله‌های مطرح در آینده است که با تحقق این امر، می‌توان با بسیج همه‌جانبه نیروها و ظرفیت‌های بالقوه، ساختن آینده مطلوب کشور را با اهتمام کافی موردتوجه قرار داد. ایجاد شناخت نسبت به مفاهیم آینده‌پژوهی و معرفی کاربردهای آن به اقشار مختلف جامعه و فعال کردن و جهت‌دهی ظرفیت‌های علمی و پژوهشی در این حوزه به جریان‌سازی اجتماعی در راستای ساختن آینده مطلوب کشور کمک خواهد کرد. همچنین انعکاس نظرات و انتقادات محققان و تحلیل‌گران به مسؤولان و پیگیری و ایجاد ارتباط مؤثر و مستمر با آنان و جلب همکاری گروه‌های مختلف اجتماعی آینده‌ساز موجب چشاندن طعم پیشرفت و تقویت غرور ملی در جامعه خواهد شد. مجموعه این عوامل گسترش روحیه خودباوری، تقویت زیرساخت‌های فرهنگی آینده‌سازی و تعمیق فرهنگ امید در میان آحاد مردم را در جهت بهبود و ارتقای عملکرد شغلی و کیفیت بهتر زندگی شخصی و اجتماعی را به دنبال خواهد داشت.
ماهنامه «نامه آینده پژوهی»
مؤسسه افق آینده پژوهی راهبردی
